Showing posts with label Science Class 9. Show all posts
Showing posts with label Science Class 9. Show all posts

Thursday, January 25, 2024

Work, Energy and Power

Class 9 
Science 
NCERT Textbook
 Page 149
Q1. When do we say that work is done?
Work is said to be done when a force causes displacement of an object in the direction of applied force.
Q2. Write an expression for the work done when a force is acting on an object in the direction of its displacement.
Work done = Force x Displacement
Q3. Define 1J of work.
When a force of IN causes a displacement of 1m, in its own direction the work done is said to be one joule.
Q4. A pair of bullocks exerts a force of 140 N on a plough. The field being ploughed is 15 m long. How much work is done in ploughing the length of the field?
Work done = Force x Displacement = 140 x 15 = 2,100 J

1. A force of 7 N acts on an object. The displacement is, say 8 m, in the direction of the force. Let us take it that the force acts on the object through the displacement. What is the work done in this case?

Solution:

When a force F acts on an object to move it in its direction through a distance S, work is done.

The work on the body is done by force.

Work done = Force × Displacement

W = F × S

Where,

F = 7 N S = 8 m

So, work done,

W = 7 × 8

W = 56 Nm

W = 56 J
1. What is power?
Power is defined as the rate of doing work
Q2. Define 1 watt of power.
When a work of 1 joule is done in 1 s, the power is said to be one watt.
Q3. A lamp consumes 1000 J of electrical energy in 10 s. What is its power?
Given W = 1000J, t = 10s, P =?
We know, P = W/t = 1000/10 = 100W
Q4. Define average power.
When a machine or person does different amounts of work or uses energy in different intervals of time, the ratio between the total work or energy consumed to the total time is average power.

Q1. Look at the activities listed below. Reason out whether or not work is done in the light of your understanding of the term ‘work’.
(a) Suma is swimming in a pond.
(b) A donkey is carrying a load on its back.
(c) A wind mill is lifting water from a well.
(d) A green plant is carrying out photosynthesis.
(e) An engine is pulling a train.
(f) Food grains are getting dried in the sun.
(g) A sailboat is moving due to wind energy.
Work is done whenever the given conditions are satisfied:
(i) A force acts on a body.
(ii) There is a displacement of the body.
(a) While swimming, Suma applies a force to push the water backwards. Therefore, Suma swims in the forward direction caused by the forward reaction of water. Here, the force causes a displacement. Hence, work is done by Seema while swimming.
(b) While carrying a load, the donkey has to apply a force in the upward direction. But, displacement of the load is in the forward direction. Since, displacement is perpendicular to force, the work done is zero.
(c) A wind mill works against the gravitational force to lift water. Hence, work is done by the wind mill in lifting water from the well.
(d) In this case, there is no displacement of the leaves of the plant. Therefore, the work done is zero.
(e) An engine applies force to pull the train. This allows the train to move in the direction of force. Therefore, there is a displacement in the train in the same direction. Hence, work is done by the engine on the train.
(f) Food grains do not move in the presence of solar energy. Hence, the work done is zero during the process of food grains getting dried in the Sun.
(g) Wind energy applies a force on the sailboat to push it in the forward direction. Therefore, there is a displacement in the boat in the direction of force. Hence, work is done by wind on the boat.

Friday, January 19, 2024

মহাকৰ্ষণ আৰু মাধ্যাকৰ্ষণ

পাঠভিত্তিক ক্রিয়াকলাপৰ প্রশ্নোত্তৰ

1. মহাকৰ্ষণৰ বিশ্বজনীন সূত্ৰটো লিখা।

উত্তৰঃ বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ প্ৰতিটো বস্তুৱে আন প্ৰতিটো বস্তুক আকৰ্ষণ কৰা বল, বস্তু টাৰ ভৰৰ গুণফলৰ সামানুপাতিক আৰু বস্তু দুটাৰ মাজৰ দুৰত্বৰ বৰ্গৰ ব্যাস্তাণুপাতিক।

M1 আৰু m2 ভৰৰ দুটাৰ বক্তৰ মাজৰ দূৰত্ব যদি r আৰু বস্তু দুটাৰ আকর্ষনী বল Fহয় তেন্তে মহাকৰ্ষণৰ বিশ্বজনীন সূত্র মতে –

        F α m₁m₂ / r²

বা F = G m₁m₂ / r²

2. পৃথিৱী আৰু ইয়াৰ পৃষ্ঠত অৱস্থিত বস্তু এটাৰ মাজৰ মহাকৰ্ষণিক বলৰ মান উলিওৱা সূত্ৰটো লিখা।

উত্তৰঃ ধৰাহ’ল, পৃথিৱীৰ ভৰ M আৰু পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠত থকা বস্তুটোৰ ভৰ m। ধৰা হ’ল পৃথিৱীৰ ব্যাসার্ধ R

পৃথিৱী আৰু বস্তুটোৰ মাজৰ মহাকর্ষণীয় বল Fহ’লে, F = GmM / R²

য’ত G মহাকর্ষণীক ধ্রুৱক। Gৰ মান

 6.67 × 10⁻¹¹Nm²/kg²। 

প্রশ্নাৱলী

1. মুক্ত অধোগমন মানে কি বুজা?

উত্তৰঃ এটা বস্তু মুক্তভাৱে মাধ্যাকৰ্ষণৰ ফলত তললৈ সৰি পৰাকে মুক্ত অধোগমন বুলি কোৱা হয়।

2. মাধ্যাকর্ষণিক ত্বৰণ মনে কি বুজা?

উত্তৰঃ পৃথিৱীৰ মাধ্যাকৰ্ষণৰ বাবে সৃষ্টি হেৱা ত্বৰণক মাধ্যাকর্ষণিক ত্বৰণ বোলে।

প্রশ্নাৱলী
1. বস্তু এটাৰ ভৰ আৰু ওজনৰ মাজৰ পাৰ্থক্যসমূহ কি কি?

উত্তৰঃ

ভৰ ওজন
1. বস্তু এটাত নিহিত হৈ থকা পদাৰ্থৰ পৰিমাণক বস্তুটোৰ ভৰ বোলে। 1. বস্তু এটাক পৃথিৱীয়ে নিজ কেন্দ্ৰৰ ফালে যিমান বলেৰে আকৰ্ষণ কৰে সেইবলক বস্তুটোৰ ওজন বোলে।
2. ভৰ এটা স্কেলাৰ ৰাশি। 2. ওজন ভেক্টৰ ৰাশি।
3. ভৰৰ মান সদায় একে থাকে। 3. ওজনৰ মান ঠাই বিশেষে বেলেগ বেলেগ হয়।
2. চন্দ্ৰপৃষ্ঠত বস্তু এটাৰ ওজন পৃথিৱীৰ ওজনৰ অংশ হয় কিয় ? 

উত্তৰঃ পৃথিৱীৰ মাধ্যাকর্ষণীক বল চন্দ্ৰৰ মাধ্যাকর্ষণীক বলৰ 6 গুণ। সেইবাবে চন্দ্ৰপৃষ্ঠত বস্তু এটাৰ ওজন পৃথিৱীপৃষ্ঠৰ ওজনৰ ⅙ অংশ হয়।

প্রশ্নাৱলী

1. মিহি কিন্তু মজবুত ৰচীৰ ফিটা লগোৱা স্কুল বেগ এটা লৈ ফুৰাত অসুবিধা হয় কিয়?

উত্তৰঃ আমি জানো যে,

                চাপ = হেঁচা / ক্ষেত্রফল

                      = বেগটোৰ ওজন / দেহত লাগি থকা ৰচীৰ ক্ষেত্রফল

দেখা যায় যে দেহত লাগি থকা ৰচীৰ ক্ষেত্রফল বেগটোৰ ওজনৰ তুলনাত খুব কম হয়। ফলত চাপৰ পৰিমাণ বেচি হয় আৰু বেগটো লৈ ফুৰাত অসুবিধা হয়। 

2. প্লাবিতা মানে কি বুজা?

উত্তৰঃ যেতিয়া বস্তু এটা জুলীয়া বা গেছত থোৱা হয় তেতিয়া বস্তুটোৰ ওপৰত এটা উৰ্দ্ধমুখী বলে ক্রিয়া কৰে। ফলত বস্তুটোৰ ওজন কম হোৱা দেখা যায়। বস্তুটোক সম্পূৰ্ণকৈ ডুৱাই ৰাখিবলৈ হ’লে জুলীয়া পদাৰ্থবিধে প্ৰয়োগ কৰা উর্ধমুখী বলক সঙ্কলিত কৰাটো আবশ্যক। বাহিৰৰ পৰা নিম্নমুখী বল প্ৰয়োগৰ দ্বাৰা এটি উদ্দেশ্য সাধন কৰিব পাৰি। জুলীয়া পদাৰ্থবিধে প্ৰয়োগ কৰা উৰ্দ্ধমুখী হেঁচাক প্লাবিতা বোলে। তৰলত ডুবালৈ সকলো বস্তুৱেই প্লাবিতা বল অনুভব কৰে। প্লাবিতা বলৰ মান তৰলৰ ঘনত্বৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।

3. বস্তু এটা পানীৰ পৃষ্ঠত থলে ই উপত্তা বা ডুবাৰ কাৰণ কি? 

উত্তৰঃ যিবিলাক বস্তুৰ ঘনত্ব পানীৰ ঘনত্বতকৈ কম সেইবিলাক পানীত উপঙে। যিবিলাক বস্তুৰ ঘনত্ব পানীৰ ঘনত্বতকৈ বেছি সেইবিলাক পানীত ডুবে।

প্রশ্নাৱলী


4. পৃথিৱী আৰু চন্দ্ৰ মহাকর্ষণিক বলৰ দ্বাৰা পৰস্পৰে আকৰ্ষিত হয়। চাই পৃথিৱীক যি বলেৰে আকৰ্ষণ কৰে তাৰ তুলনাত পৃথিৱীয়ে চন্দ্ৰৰ ওপৰত প্ৰয়োগ কৰা আকর্ষণী বল সমান নে কম নে বেছি? কিয়? 

উত্তৰঃ চন্দ্ৰই যি বলেৰে পৃথিৱীক আকর্ষণ কৰে সেই একে সমান বলেৰে পৃথিৱীয়েও চন্দ্ৰক আকৰ্ষণ কৰে। কাৰণ আকর্ষণী বল বস্তু দুটাৰ ভৰৰ পুৰণফল আৰু বস্তু দুটাৰ মাজৰ দূৰত্বৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। যিহেতু দুয়োটা ক্ষেত্ৰতে চন্দ্ৰ আৰু পৃথিৱীৰ ভৰ আৰু ইহঁতৰ মাজৰ দূৰত্ব একে থাকে গতিকে দুয়োটা ক্ষেত্ৰতে আকর্ষণী বল একে।

5. চন্দ্ৰই পৃথিৱীক আকৰ্ষণ কৰি থকা স্বত্ত্বেও পৃথিৱীখন চন্দ্ৰৰ দিশত ধাৱমান নহয় কিয়?

উত্তৰঃ কাৰণ পৃথিৱীয়েও চন্দ্ৰক সমান বলেৰে আকৰ্ষণ কৰি আছে। আকর্ষণী বল সমান হোৱা বাবে কোনেও কাৰো ফালে ধাৱমান নহয়।

6. দুটা বস্তুৰ মাজৰ বলৰ কি পৰিবৰ্তন হ’ব যদি এটা 

(i) বস্তুৰ ভৰ দুগুণ কৰা হয় ? –

(ii) বস্তু দুটাৰ মাজৰ দূৰত্ব দুগুণ আৰু তিনিগুণ কৰা হয়?

(iii) দুয়োটা বস্তুৰ ভৰ দুগুণ কৰা হয়? 

উত্তৰঃ আমি জানো যে m₁আৰু m₂ভৰৰr দুৰত্বত থকা দুটা বস্তুৰ মাজৰ আকর্ষণী বল —

F = Gm₁m2₂ / r²


(i) এটা বস্তুৰ ভৰ যদি দুগুণ কৰা হয় তেন্তে –

F = 2 Gm₁m₂ / r²

গতিকে বল দুগুণ হ’ব। 

(ii) বস্তু দুটাৰ মাজৰ দুৰত্ব দুগুণ কৰিলে অৰ্থাৎrৰ মান 2x কৰিলে –

F = Gm₁m₂/ (2r)²

= Gm₁m₂ / 4r²


= ¼ 1 Gm₁m₂ / r²

গতিকে বল আগৰ বাৰ ¼ গুণ হ’ব।

বস্তু দুটাৰ মাজৰ দুৰত্ব তিনিগুণ কৰিলে অর্থাৎ r ৰ মান 3r কৰিলে।

                F = Gm₁m₂ / (3r)²

                   = Gm₁m₂ / 9r²

                   = 1/9 Gm₁n₂ / r²

1 গতিকে বল আগৰ বলৰ 1/9 গুণ হ’ব।  

(iii) দুটোটা বস্তুৰ ভৰ দুগুণ কৰিলে অৰ্থাৎ m1ৰ মান 2m1 আৰু m2ৰ মান 2m² কৰিলে 

       F = G.2m₁. 2m₂ / r²

          = 4 Gm₁m₂ / r²
= 4.Gm₁m₂ / r²

গতিকে বল আগৰ বলৰ 4 গুণ হ’ব।

7. মহাকৰ্ষণৰ বিশ্বজনীন সূত্ৰৰ গুৰুত্ব কিমান? 

উত্তৰঃ মহাকৰ্ষণৰ বিশ্বজনীন সূত্ৰৰ পৰা আমি পাওঁ যে –

(i) সকলো বস্তুৱে ইটোৱে সিটোক আকৰ্ষণ কৰি আছে। 

(ii) মহাকৰ্ষণ বলৰ বাবে চন্দ্ৰই পৃথিৱীৰ চাৰিওফালে ঘুৰি আছে।

(iii) মহাকৰ্ষণ বলৰ বাবে পৃথিৱী আৰু অন্য গ্ৰহই সূৰ্য্যৰ চাৰিওফালে ঘুৰি থাকিব পাৰিছে।

(iv) কৃত্রিম উপগ্রহসমূহ মহাকৰ্ষণিক বলৰ বাবে পৃথিৱীৰ চাৰিওফালে ঘুৰি থাকিব পাৰিছে।

(v) পৃথিৱীত থকা প্ৰাণীসমূহ মহাকর্ষনীক বলৰ বাবে এটা বান্ধোনত থাকিব পাৰিছে।

8. মুক্ত অধোগমনৰ ধৰণ কিমান? 

উত্তৰঃ মুক্ত অধোগমনৰ ত্বৰণ হ’ল মাধ্যাকর্ষণীক ত্বৰণ ‘g’ । ইয়াৰ মান 9.8 m/Sec² ।

9. পৃথিৱী আৰু বস্তু এটাৰ মাজৰ মহাকৰ্ষণিক বলক আমি কি বুলি কওঁ? 

উত্তৰঃ মাধ্যাকর্ষণিক বল। 

10. অমিতে তেওঁৰ বন্ধু এজনৰ পৰামৰ্শ অনুসৰি মেৰু অঞ্চলত কেইগ্ৰামমান সোণ কিনিলে। বিষুব অঞ্চলত তেওঁৰ ভেটাভেটি হলত সোণখিনি। তেওঁলৈ হস্তান্তৰ কৰিলে। বন্ধুজনে ক্ৰয় কৰা সোণখিনিৰ ওজনটো মানি লবনে? যদি নলয় ভেস্তে কিয়? (ইংগিতঃ বিষুব অঞ্চলতকৈ মেৰু অঞ্চলতgৰ মান বেছি।)

উত্তৰঃ বিষুব অঞ্চলতকৈ মেৰু অঞ্চলত’g’ৰ মান বেছি। সেয়েহে মেৰু অঞ্চলত বস্তুৰ ওজন বিষুব অঞ্চলতকৈ বেছি হয়। মেরু অঞ্চলত কিনা সোণখিনিত ওজন বিষুব অঞ্চলত কম হ’ব। সেয়েহে বন্ধুজনে ক্ৰয় কৰা সোনখিনিৰ ওজন মানি নলব।

11. কাগজ মোহাৰি তৈয়াৰ কৰা বল এটাতকৈ কাগজখিলা লাহে লাহে পৰাৰ কাৰণ কি?

উত্তৰঃ কাগজ মোহাৰি তৈয়াৰ কৰা বল এটাতকৈ মেলখাই থকা কাগজখিলাই বায়ুৰ বাবে বেছি ঘর্ষণ বল অনুভব কৰে। ফলত কাগজখিলাৰ গতিত বাধাৰ সৃষ্টি হয়। মেল খাই থকা কাগজখিলাৰ কালি বলটোৰ কালিতকৈ বেছি হয়। সেইবাবে মেলখাই থকা কাগজকিাৰ ঘৰ্ষণ বল বেছি হয়।

12. চন্দ্ৰপৃষ্ঠত মহাকৰ্ষণিক বল ভূ-পৃষ্ঠৰ মহাকৰ্ষণিক বলৰ ⅙ অংশ । 10 kg ভৰৰ বস্তু এটাৰ চন্দ্ৰপৃষ্ঠত আৰু ভূপৃষ্ঠত নিউটন এককত ওজন কিমান হ’ব?

উত্তৰঃ ইয়াত m = 10kg

   পৃথিৱীত ge = 9.8 m/se 

∴ ভূপৃষ্ঠত ওজন = mge

                       = 10 9.8 kg.m/sec²

                       = 98N

  চন্দ্ৰপৃষ্ঠত gm = ⅙ × 9.8 m/sec²
     = 9.8 / 6 m/sec²

∴ চন্দ্ৰপৃষ্ঠত ওজন = mgm

                          = 10 × 9.8 6 kg. m/sec²

                          = 16.33 N

13. বল এটা উলম্বভাৱে ওপৰলৈ 49 m/sec বেগেৰে দলিওৱা হ’ল

(i) ই আৰোহণ কৰা সর্ব্বোচ্চ উচ্চতা।আৰু

(ii) ভূ-পৃষ্ঠলৈ উভতিবলৈ প্ৰয়োজন হোৱা মুঠ সময় নির্ণয় কৰা।

উত্তৰঃ ইয়াত,

u = 49m/sec

a = -9.8 m/sec

v = 0

h=s = ?

t=?

(i) আমি জানো যে,

v² – u² = 2as

= s = v² – u² / 2a

        = 0² – 49² / -2 × (-9.8)

        = – 49 × 49 / 2 × 9.8

        = 49 × 49 / 19.6

        = 122.5

∴ h = 122.5m

(iii) আমি জানো যে,

    V = u + at

⇒ t = v – u / a 

       = 0 – 49 / – 9.8

      = 49 / 9.8


      = 490 / 98

       = 5

∴ t = 5 sec

14. 19.6m উচ্চতাৰ স্তম্ভ এটাৰ পৰা শিলগুটি এটা এৰি দিয়া হ’ল। মাটি স্পৰ্শ কৰাৰ আগমূহুৰ্তত ইয়াৰ অন্তিমবেগ কিমান হ’ব উলিওৱা।

উত্তৰঃ ইয়াত, h = s = 19.6m 

                   u = 0

                    v = ? 

                   a = 9.8 m / sec

আমি জানো যে,

               v² – u² = 2as

⇒ v² = u² + 2as

⇒ v² = 0² + 2 × 9.8 × 19.6

⇒ v² = 19.6 × 19.6 v 

          = 19.6 m/sec 

15. 40 m/sec বেগেৰে শিলগুটি এটা উলম্বভাবে ওপৰলৈ দলিওৱা হ’ল। gৰ মান 10 m/sec² ? ধৰি শিলগুটিটো সর্ব্বোচ্চ কিমান উচ্চতালৈ উঠিব উলিওৱা। শিলগুটিটোৰ মুঠ সৰণ আৰু মুঠ অতিক্ৰম কৰা দূৰত্ব উলিওৱা।

 উত্তৰঃ ইয়াত, u = 40m/sec

                        g = – 10m/sec² 

                         h = s = ?

                          v = 0

Sound

Chapter 12 
Sound 

Section 12.1 Page: 162

1. How does the sound produced by a vibrating object in a medium reach your ear?

Solution:

When an object vibrates, it necessitates the surrounding particles of the medium to vibrate. The particles that are adjacent to vibrating particles are forced to vibrate. Hence, the sound produced by a vibrating object in a medium is transferred from particle to particle till it reaches your ear.

Section 12.2 Page: 163

1. Explain how sound is produced by your school bell.

Solution:

When the school bell is hit with a hammer, it moves forward and backwards, producing compression and rarefaction due to vibrations. This is how sound is produced by the school bell.

2. Why are sound waves called mechanical waves?

Solution:

Sound waves require a medium to propagate to interact with the particles present in them. Therefore, sound waves are called mechanical waves.

3. Suppose you and your friend are on the moon. Will you be able to hear any sound produced by your friend?

Solution:

No. Sound waves require a medium to propagate. Due to the absence of an atmosphere on the moon and since sound cannot travel in a vacuum, I will not be able to hear any sound produced by my friend.

Section 12.2.3 Page: 166

1. Which wave property determines (a) loudness, (b) pitch?

Solution:

(a) Amplitude – The loudness of the sound and its amplitude is directly related to each other. The larger the amplitude, the louder the sound.

(b) Frequency – The pitch of the sound and its frequency is directly related to each other. If the pitch is high, then the frequency of sound is also high.

2. Guess which sound has a higher pitch: guitar or car horn?

Solution:

The pitch of a sound is directly proportional to its frequency. Therefore, the guitar has a higher pitch when compared to a car horn.

3. What are the wavelength, frequency, time period and amplitude of a sound wave?

Solution:

(a) Wavelength – Wavelength can be defined as the distance between two consecutive rarefactions or two consecutive compressions. The SI unit of wavelength is metre (m).

(b) Frequency – Frequency is defined as the number of oscillations per second. The SI unit of frequency is hertz (Hz).

(c) Amplitude – Amplitude can be defined as the maximum height reached by the trough or crest of a sound wave.

(d) Time period – The time period is defined as the time required to produce one complete cycle of a sound wave.

4. How are the wavelength and frequency of a sound wave related to its speed?

Solution:

Wavelength, speed, and frequency are related in the following way:

Speed = Wavelength x Frequency

v = λ ν

5. Calculate the wavelength of a sound wave whose frequency is 220 Hz and speed is 440 m/s in a given medium.

Solution:

Given that,

Frequency of sound wave = 220 Hz

Speed of sound wave = 440 m/s

Calculate wavelength.

We know that

Speed = Wavelength × Frequency

v = λ ν

440 = Wavelength × 220

Wavelength = 440/220

Wavelength = 2

Therefore, the wavelength of the sound wave = 2 metres

6. A person is listening to a tone of 500 Hz, sitting at a distance of 450 m from the source of the sound. What is the time interval between successive compressions from the source?

Solution:

The time interval between successive compressions from the source is equal to the time period, and the time period is reciprocal to the frequency. Therefore, it can be calculated as follows:

T= 1/F

T= 1/500

T = 0.002 s

1. A submarine emits a sonar pulse, which returns from an underwater cliff in 1.02 s. If the speed of sound in salt water is 1531 m/s, how far away is the cliff?

Solution:

Time (t) taken by the sonar pulse to return = 1.02 s

Speed (v) of sound in salt water = 1531 m s-1

Distance travelled by sonar pulse = Speed of sound × Time taken

= 1531 x 1.02 = 1561.62 m

Distance of the cliff from the submarine = (Total distance travelled by sonar pulse) / 2

= 1561.62 / 2

= 780.81 m.

Exercise Questions Page: 174
1. What is sound, and how is it produced?

Solution:

Sound is produced due to vibrations. When a body vibrates, it forces the adjacent particles of the medium to vibrate. This results in a disturbance in the medium, which travels as waves and reaches the ear. Hence, the sound is produced.

2. Describe, with the help of a diagram, how compressions and rarefactions are produced in the air near a source of the sound.

Solution:

When the school bell is hit with a hammer, it moves forward and backwards, producing compression and rarefaction due to vibrations. When it moves forward, it creates high pressure in its surrounding area. This high-pressure region is known as compression. When it moves backwards, it creates a low-pressure region in its surrounding. This region is called rarefaction.


3. Cite an experiment to show that sound needs a material medium for its propagation.

Solution:

Take an electric bell and hang it inside an empty bell jar which is fitted with a vacuum pump.

Initially, one can hear the sound of the ringing bell. Now, pump out some air from the bell jar using the vacuum pump. You will realise that the sound of the ringing bell decreases. If you keep on pumping the air out of the bell jar, then the glass jar will be devoid of any air after some time. Now, try to ring the bell. No sound is heard, but you can see the bell prong is still vibrating. When there is no air present in the bell jar, a vacuum is produced. Sound cannot travel through a vacuum. Therefore, this experiment shows that sound needs a material medium for its propagation.

4. Why is a sound wave called a longitudinal wave?

Solution:

The vibration of the medium that travels parallel to the direction of the wave or along in the direction of the wave is called a longitudinal wave. The direction of particles of the medium vibrates parallel to the direction of the propagation of disturbance. Therefore, a sound wave is called a longitudinal wave.

5. Which characteristics of the sound help you to identify your friend by his voice while sitting with others in a dark room?

Solution:

Quality of sound is a characteristic that helps us identify the voice of a particular person. Two people may have the same pitch and loudness, but their qualities will be different.

6. Flash and thunder are produced simultaneously. But thunder is heard a few seconds after the flash is seen. Why?

Solution:

The speed of sound is 344 m/s, whereas the speed of light is 3 × 108 m/s. The speed of light is less when compared to that of light. Due to this reason, thunder takes more time to reach the Earth as compared to light speed, which is faster. Hence, lightning is seen before whenever we hear thunder.

7. A person has a hearing range from 20 Hz to 20 kHz. What are the typical wavelengths of sound waves in air corresponding to these two frequencies? Take the speed of sound in air as 344 m s−1.

Solution:

For sound waves,

Speed = Wavelength × frequency

v = λ × v

Speed of sound wave in air = 344 m/s

(a) For v = 20 Hz

λ1 = v/v1 = 344/20 = 17.2 m

(b) For v2 = 20,000 Hz

λ2 = v/v2 = 344/20,000 = 0.0172 m

Therefore, for human beings, the hearing wavelength is in the range of 0.0172 m to 17.2 m.


8. Two children are at opposite ends of an aluminium rod. One strikes the end of the rod with a stone. Find the ratio of times taken by the sound wave in the air and in aluminium to reach the second child.


Solution:


Consider the length of the aluminium rod = d


Speed of sound wave at 25° C, V Al = 6420 ms-1


Time taken to reach the other end is,


T Al = d/ (V Al) = d/6420


Speed of sound in air, V air = 346 ms-1


Time taken by sound to each other end is,


T air = d/ (V air) = d/346


Therefore, the ratio of time taken by sound in aluminium and air is,


T air / t Al = 6420 / 346 = 18.55


9. The frequency of a source of sound is 100 Hz. How many times does it vibrate in a minute?


Solution:


Frequency = (Number of oscillations) / Total time


Number of oscillations = Frequency × Total time


Given,


Frequency of sound = 100 Hz


Total time = 1 min (1 min = 60 s)


Number of oscillations or vibrations = 100 × 60 = 6000


The source vibrates 6000 times in a minute and produces a frequency of 100 Hz.


10. Does sound follow the same laws of reflection as light does? Explain.


Solution:


Yes. Sound follows the same laws of reflection as light. The reflected sound wave and the incident sound wave make an equal angle with the normal to the surface at the point of incidence. Also, the reflected sound wave, the normal to the point of incidence, and the incident sound wave all lie in the same plane.


11. When a sound is reflected from a distant object, an echo is produced. Let the distance between the reflecting surface and the source of sound production remains the same. Do you hear an echo sound on a hotter day?


Solution:


An echo is heard when the time interval between the reflected sound and the original sound is at least 0.1 seconds. As the temperature increases, the speed of sound in a medium also increases. On a hotter day, the time interval between the reflected and original sound will decrease, and an echo is audible only if the time interval between the reflected sound and the original sound is greater than 0.1 s.

12. Give two practical applications of the reflection of sound waves.


Solution:


(i) Reflection of sound is used to measure the speed and distance of underwater objects. This method is called SONAR.


(ii) Working of a stethoscope – The sound of a patient’s heartbeat reaches the doctor's ear through multiple reflections of sound.


13. A stone is dropped from the top of a tower 500 m high into a pond of water at the base of the tower. When is the splash heard at the top? Given, g = 10 m s−2 and speed of sound = 340 m s−1.


Solution:


Height (s) of tower = 500 m


Velocity (v) of sound = 340 m s−1


Acceleration (g) due to gravity = 10 m s−1


Initial velocity (u) of the stone = 0


Time (t1) taken by the stone to fall to the tower base:


As per the second equation of motion,


s= ut1 + (½) g (t1)2


500 = 0 x t1 + (½) 10 (t1)2


(t1)2 = 100


t1 = 10 s


Time (t2) taken by sound to reach the top from the tower base = 500/340 = 1.47 s


t = t1 + t2


t = 10 + 1.47


t = 11.47 s


14. A sound wave travels at a speed of 339 m s-1. If its wavelength is 1.5 cm, what is the frequency of the wave? Will it be audible?


Solution:


Speed (v) of sound = 339 m s−1


Wavelength (λ) of sound = 1.5 cm = 0.015 m


Speed of sound = Wavelength × Frequency


v = v = λ X v


v = v / λ = 339 / 0.015 = 22600 Hz


The frequency of audible sound for human beings lies between the ranges of 20 Hz to 20,000 Hz. The frequency of the given sound is more than 20,000 Hz; therefore, it is not audible.


Page: 175

15. What is reverberation? How can it be reduced?


Solution:


The continuous multiple reflections of sound in a big enclosed space are reverberation. It can be reduced by covering walls and ceilings of enclosed spaces with the help of sound-absorbing materials, such as loose woollens and fibre boards.


16. What is the loudness of sound? What factors does it depend on?


Solution:


Loud sounds have high energy. Loudness directly depends on the amplitude of vibrations. It is proportional to the square of the amplitude of vibrations of sound.


17. Explain how bats use ultrasound to catch prey.


Solution:


Bats have the ability to produce high-pitched ultrasonic squeaks. These squeaks get reflected by objects, like prey, and return to their ears. This helps a bat to know how far its prey is.


18. How is ultrasound used for cleaning?


Solution:


Objects that need to be cleansed are put in a cleaning solution, and ultrasonic sound waves are passed through the solution. The high frequency of ultrasound waves helps in detaching the dirt from the objects. In this way, ultrasound is used for cleaning purposes.


19. Explain the working and application of a sonar.


Solution:


SONAR is an abbreviation for Sound Navigation and Ranging. It is an acoustic device used in measuring the direction, speed, and depth of underwater objects, such as shipwrecks and submarines, using ultrasound.


Also, it is used to determine the depth of oceans and seas.


A beam of ultrasonic sound is produced and travels through the seawater, which is transmitted by the transducer. When it reflects, an echo is produced, which is detected and recorded by the detector. It is then converted into electrical signals. The distance represented by ‘d’ of the under-water object is calculated from the time (represented as ‘t’) taken by the echo to return with speed (represented as ‘v’) is expressed as,


2d = v × t


This method of measuring distance is also referred to as echo-ranging.

20. A sonar device on a submarine sends out a signal and receives an echo 5 s later. Calculate the speed of sound in water if the distance of the object from the submarine is 3625 m.


Solution:


Time (t) taken to hear the echo = 5 s


Distance (d) of an object from submarine = 3625 m


Total distance travelled by SONAR during reception and transmission in water = 2d


Velocity (v) of sound in water = 2d/t = (2 × 3625) / 5


= 1450 ms-1


21. Explain how defects in a metal block can be detected using ultrasound.


Solution:


Defective metal blocks will not allow ultrasound to pass through them and reflect it back. This technique is used in detecting defects in metal blocks. Make a set-up as shown in the figure, with ultrasound being passed through one end and detectors placed on the other end of a metal block. Since the defective part of the metal block does not allow ultrasound to pass through it, it will not be detected by the detector. In this way, defects in metal blocks can be detected with the help of ultrasound.

22. Explain how the human ear works.


Solution:


Various sounds produced by particles in our surroundings are collected by pinna that transfers these sounds to the eardrum through the ear canal. The eardrum begins to vibrate back and forth briskly as soon as the sound waves fall on it. The vibrating eardrum initiates the small bone hammer to vibrate. These vibrations are passed from the hammer to the third bone stirrup via the second bone anvil. The stirrup strikes the membrane of the oval window to pass its vibration to the cochlea. The liquid in the cochlea produces electrical impulses in the nerve cells. These electrical impulses are carried to the brain by the auditory nerve. They are interpreted by the brain as sound, and hence, we get a sensation of hearing. 

Wednesday, January 17, 2024

শব্দ

অধ্যায়ঃ ১২

শব্দ (SOUND)

প্ৰশ্নাৱলীঃ

1. স্পন্দনশীল বস্তু এটাই মাধ্যমত উৎপন্ন কৰা শব্দ কেনেকৈ তোমাৰ কাণ পায়গৈ ?

উত্তৰঃ স্পন্দনশীল বস্তু এটাই তাৰ চৌপাশে থকা মাধ্যমৰ কণাবিলাকক কপিবলৈ বাধ্য কৰে।

কণাবোৰে কিন্তু কম্পমান বস্তুটোৰ পৰা কাণ পৰ্যন্ত ভ্ৰমণ নকৰে। কম্পমান বস্তুৰ সংস্পৰ্শত থকা মাধ্যমৰ কণা এটা পোনতে তাৰ সাম্য অৱস্থাৰ পৰা অপসৰিত হ'ব। তাৰ পিছত ই নিকটৱতী কণাটোৰ ওপৰত বল প্ৰয়োগ কৰে। তাৰ ফলত নিকটৱৰ্তী কণাটোও তাৰ সাম্য অৱস্থাৰ পৰা অপসাৰিত হয়। নিকটৱৰ্তী কণাটোক অপসাৰিত কৰাৰ পিছত প্ৰথম কণাটো আগৰ অৱস্থানলৈ উভতি আহে । শব্দ আহি কাণত নপৰা পৰ্যন্ত মাধ্যমত এই প্ৰক্ৰিয়াটো চলি থাকে ।


প্ৰশ্নাৱলীঃ


1. তোমাৰ স্কুলৰ ঘন্টাটোৱে কেনেদৰে শব্দৰ সৃষ্টি কৰে বৰ্ণনা কৰা ।


উত্তৰঃ স্কুলৰ ঘণ্টাটো কোবোৱাৰ সময়ত ঘণ্টাটোৰ লগত লাগি থকা তাৰ চৌপাশৰ কণাবোৰ কপিবলৈ বাধ্য কৰে তাৰ পিছত এই কণাবোৰে নিকটৱৰ্তী কণাবোৰৰ ওপৰত বল প্ৰয়োগ কৰে, তাৰ ফলত নিকটৱৰ্তী কণাবোৰও কপিবলৈ বাধ্য হয় । এনেদৰে গোটেই আন্দোলনটো মাধ্যমৰ কণাবোৰৰ মাজেদি সঞ্চালন হয় । সেই আন্দোলনটো আমাৰ কাণত নপৰা পৰ্যন্ত চলি থাকে বাবেই আমি ঘণ্টাৰ শব্দবোৰ শুনিব পাঁও।




2. শব্দ তৰংগক কিয় যান্ত্ৰিক তৰংগ বুলি কোৱা হয় ?


উত্তৰঃ শব্দ তৰংগৰ সৈতে মাধ্যমৰ কণাৰ গতি জড়িত হৈ থাকে বাবে শব্দ তৰংগক যান্ত্ৰিক তৰংগ বুলি কোৱা হয়।




3. ধৰা হওঁক, তুমি আৰু তোমাৰ বন্ধু চন্দ্ৰত আছা। তোমাৰ বন্ধুৱে উৎপন্ন কৰা যিকোনো শব্দ শুনিবলৈ সমৰ্থ হ'বানে ?

উত্তৰঃ শব্দ সঞ্চালিত হ'বলৈ মাধ্যমৰ প্ৰয়োজন । যিহেতু চন্দ্ৰ পৃষ্ঠত কোনো ধৰণৰ বায়ুমণ্ডল নাই গতিকে তাত শব্দ কৰিলেও শব্দৰ সঞ্চালন নহব, ফলত শব্দ শুনা নাযাব।




প্ৰশ্নাৱলীঃ


1. তৰংগৰ কি ধৰ্মই (a) তীব্ৰতা আৰু (b) তীক্ষ্ণতা নিৰ্ণয় কৰে ?


উত্তৰঃ (a) শব্দ তৰংগৰ কম্পনাংক ধৰ্মই তীক্ষ্ণতা নিৰ্ণয় কৰে। কম তীক্ষ্ণতাৰ শব্দৰ কম্পনাংক কম আৰু উচ্চ তীক্ষ্ণতাৰ শব্দৰ কম্পনাংক বেছি।


(b) শব্দৰ তীব্ৰতা তাৰ বিস্তাৰৰ দ্বাৰা নিৰ্ণয় কৰা হয়। কোমল শব্দৰ বিস্তাৰ কম আৰু তীব্ৰ শব্দৰ বিস্তাৰ বেছি।




2. গাড়ীৰ হৰ্ন আৰু গীটাৰ, এই দুয়োটাৰ ভিতৰত কোনটোৰ শব্দৰ তীক্ষ্ণতা বেছি ?


উত্তৰঃ গীটাৰৰ তীক্ষ্ণতা বেছি কাৰণ তীক্ষ্ণতা কম্পনাংকৰ লগত প্ৰত্যক্ষ ভাৱে জড়িত ।

প্রশ্নাৱলী


1. শব্দ তৰংগৰ তৰংগদৈৰ্ঘ্য, কম্পনাংক, পৰ্য্যায়কাল আৰু বিস্তাৰৰ সংজ্ঞা লিখা। 


উত্তৰঃ তৰংগ দৈৰ্ঘ্য : দুটা অনুক্রমিক ঘনীভৱন বা দুটা অনুক্ৰমিক অনুভৱণৰ মাজৰ দূৰত্বক তৰংগ দৈর্ঘ্য বোলে।


কম্পনাংক : মাধ্যমৰ কোনো বিন্দুৰ মাজেদি এক ছেকেণ্ডত পাৰ হৈযোৱা তৰংগৰ সংখ্যাক তৰংগৰ কম্পনাংক বোলে।


পৰ্য্যায়কাল : মাধ্যমৰ ঘনত্বৰ এটা সম্পূৰ্ণ দোলনৰ বাবে প্ৰয়োজন হোৱা সময়ক শব্দ তৰংগৰ পৰ্য্যায়কাল বোলে।


বিস্তাৰ : শব্দ তৰংগই সাম্য অৱস্থাৰ পৰা দুয়োফালে অতিক্ৰম কৰা গৰিষ্ঠ দূৰত্বক বিস্তাৰ বোলে।


2. শব্দ তৰংগৰ কম্পনাংক আৰু তৰংগ দৈৰ্ঘ্য কিদৰে তাৰ দ্ৰুতিৰ সৈতে জড়িত হৈ আছে?


উত্তৰঃ কম্পনাংক, তৰংগ দৈৰ্ঘ আৰু দ্ৰুতিৰ মাজৰ সম্পৰ্ক হ’ল – v = nλ


               য’ত v = দ্রুতি



                      n = কম্পনাংক


                       λ = তৰংগ দৈৰ্ঘ্য।


3. প্রদত্ত মাধ্যম এটাত শব্দ তৰংগৰ দ্ৰুতি 440 m/sec আৰু কম্পনাকে 220 Hz | ইয়াৰ তৰংগ দৈৰ্ঘ্য নির্ণয় কৰা।


উত্তৰঃ ইয়াত, v = 440m/sec


                    n = 220 Hz


                    λ = ?



   এতিয়া v = na


              ⇒ 2 = v / n


                     = 440 /220m


                     = 2 m


4. উৎসৰ পৰা 450m দূৰত্বত উপবিষ্ট ব্যাক্তি এজনে শুনি থকা স্বৰ এটাৰ কম্পনাক 500 Hz। উৎসৰ পাৰ নিৰ্গত অনুক্রমিক ঘনীভৱণবোৰৰ মাজৰ সময়ৰ অন্তৰাল কিমান?


উত্তৰঃ ইয়াত, n = 500Hz


                   T = ?


আমি জানো যে, T = 1 / n



                         = 1 / 500


                         = 0.002 sec.



প্ৰশ্নাৱলীঃ


1. শব্দ তৰংগৰ দৈৰ্ঘ্য, কম্পনাংক, পৰ্যায় কাল আৰু বিস্তাৰৰ সংজ্ঞা লিখা।


উত্তৰঃ তৰংগদৈৰ্ঘ্যঃ দুটা অনুক্ৰমিক সংকোচন বা দুটা অনুক্ৰমিক অনূভৱনৰ মাজৰ দূৰত্বক তৰংগদৈৰ্ঘ্য বোলে।



কম্পনাংকঃ প্ৰতি একক সময়ত সংঘটিত সম্পূৰ্ণ কম্পনৰ সংখ্যাক কম্পনাংক বোলে।


পৰ্যায় কালঃ মাধ্যমৰ ঘনত্ব বা চাপৰ এটা কম্পন সম্পূৰ্ণ হওঁতে তৰংগক প্ৰয়োজন হোৱা সময়ক পৰ্যায় কাল বোলে।


বিস্তাৰঃ মাধ্যমৰ আন্দোলনৰ সৰ্বোচ্চ মানক তৰংগৰ বিস্তাৰ বোলে।

প্ৰশ্নাৱলীঃ


1. শব্দৰ তীব্ৰতা আৰু প্ৰাবল্যৰ মাজৰ পাৰ্থক্য কি ?


উত্তৰঃ প্ৰৱল্য হৈছে – প্ৰতি চেকেণ্ডত একক কালিৰ মাজেৰে পাৰ হৈ যোৱা শব্দ শক্তিৰ পৰিমাণক শব্দৰ তৰংগৰ প্ৰাৱল্য বোলে ।


তীব্ৰতাঃ তীব্ৰতা হ'ল শব্দলৈ শ্ৰৱনেন্দ্ৰিয়ৰ সাঁহৰিৰ জোখ।




প্ৰশ্নাৱলীঃ


1. বায়ু, পানী আৰু লোৰ ভিতৰত কোনটো মাধ্যমত এক নিৰ্দিষ্ট উষ্ণতাত শব্দৰ দ্ৰুতি আতাইতকৈ বেছি ?


উত্তৰঃ এক নিৰ্দিষ্ট উষ্ণতাত লোৰ মাধ্যমত শব্দৰ দ্ৰুতি আটাইতকৈ বেছি।

প্ৰশ্নাৱলীঃ


1. সংগীত সমলয়ৰ প্ৰেক্ষাগৃহৰ মূধচখন বক্ৰাকৃতিৰ কিয় হয় ?


উত্তৰঃ সংগীত সমলয়ৰ প্ৰক্ষাগৃহৰ মৃধচখন বক্ৰাকৃতিৰ হয় কাৰণ বক্ৰাকৃতিৰ হলে শব্দ প্ৰেক্ষাগৃহৰ প্ৰতিটো চুক কোণলৈ যাব পাৰে।




প্ৰশ্নাৱলীঃ


1. সাধাৰণতে মানুহৰ কাণৰ শ্ৰৱ্য পৰিসৰ কি ?


উত্তৰঃ সাধাৰণতে মানুহৰ কাণৰ শ্ৰাৱ্য পৰিসৰ হ’ল 20 হাৰ্জৰ পৰা 20,000 হাৰ্জ (1 হাৰ্জ = 1 চক্ৰ/ছে)


2. (a) অৱশব্দ আৰু (b) অতিশব্দৰ সৈতে জড়িত কম্পনাংকৰ পৰিসৰ কি ?


উত্তৰঃ (a) অৱশব্দঃ 20000 Hz বা 20 KHz ৰ অধিক কম্পনাংকৰ শব্দক অৱশাব্দিক ধ্বনি বা অৱশব্দ বোলে।


(b) অতিশব্দঃ 20000 Hz বা 20 KHz ৰ অধিক কম্পনাংকৰ শব্দক অতিশাব্দিক ধ্বনি অতিশব্দ বোলে ।

অনুশীলনীঃ


1. শব্দ কি আৰু ইয়াক কেনেকৈ উৎপন্ন কৰা হয় ?


উত্তৰঃ শব্দ হৈছে এবিধ শক্তি যিয়ে আমাৰ কাণত শ্ৰৱণৰ অনুভূতি জগায়।


 বিভিন্ন বস্তুৰ কম্পনৰ দ্বাৰা শব্দৰ উৎপত্তি হয়।




2. শব্দৰ উৎসৰ ওচৰত বায়ুৰ ঘনীভৱন আৰু অনুভৱনে কেনেকৈ উৎপন্ন হয় চিত্ৰৰ সহায়ত ব্যাখ্যা কৰা ।


উত্তৰঃ






স্পন্দনশীল বস্তু এটাৰ গতিয়ে সন্মুখৰ বায়ুখিনিক ঠেলে সংকুচিত কৰে আৰু ফলত অধিক চাপৰ অঞ্চল এটাৰ সৃষ্টি হয় একে অঞ্চলক সংকোচন বা বায়ুৰ ঘনীভৱন বোলে । যেতিয়া স্পন্দনশীল বস্তুটো পিছফাললৈ উভতি আহে, তেতিয়া ই নিম্ন চাপৰ অঞ্চল এটাৰ সৃষ্টি কৰে যাক অনুভৱন বোলে।


3. শব্দৰ সঞ্চালনৰ বাবে মাধ্যমৰ প্ৰয়োজনীয়তা প্ৰদৰ্শন কৰা পৰীক্ষা এটা উল্লেখ কৰা ।

উত্তৰঃ বায়ুৰুদ্ধ বেলজাৰ এটাৰ ভিতৰত বৈদ্যুতিক ঘণ্টা এটা ওলোমোৱা হ'ল। এতিয়া বেলজাৰটো বায়ু নিষ্কাশন পাম্প এটাৰ লগত সংযোগ কৰি থোৱা হ'ল। চুইছ দিলে ঘণ্টাটোৰ শব্দ শুনিবলৈ পোৱা যাব। এতিয়া পাম্পটো চলোৱা লগে লগে বেলজাৰটোৰ ভিতৰৰ বায়ু খিনি লাহে লাহে নিষ্কাশিত হৈ থকা অৱস্থাত একে প্ৰবাহেই ঘণ্টাটোৰ মাজেৰে বৈ থকা স্বত্বেও ঘণ্টাৰ শব্দ ক্ৰমান্বয়ে সৰু হৈ আহিব। আৰু কিছুসময় পিছত যেতিয়া বেলজাৰৰ ভিতৰত অতিকম পৰিমাণৰহে বায়ু অৱশিষ্ট থাকিব তেতিয়া অতশয় সৰু শব্দহে শুনা যাব। 

 গতিকে ইয়াৰ পৰা প্ৰমাণ হ'ল যে শব্দ সঞ্চালনৰ বাবে মাধ্যমৰ প্ৰয়োজন ।


4. শব্দ তৰংগক অনুদৈৰ্ঘ্য তৰংগ বুলি কিয় কোৱা হয়?


উত্তৰঃ শব্দ তৰংগৰ মাধ্যমৰ কণাবোৰ সাম্য অৱস্থাৰ পৰা অগা পিচা কৰি দোলন কৰে। এনে তৰংগৰ মাধ্যমৰ কণাবোৰ আন্দোলন অগ্ৰসৰ হোৱা দিশত সমান্তৰলভাৱে গতিশীল হয়, সেই বাবে শব্দ তৰংগ অনুদৈৰ্ঘ্য তৰংগ বোলে।




5. অন্ধকাৰ কোঠা এটাত বহুতৰ লগত বহি থকা অৱস্থাত শব্দৰ কোনটো বৈশিষ্ট্যৰ বাবে তোমাৰ বন্ধুৰ মাত চিনাক্ত কৰিব পাৰা?


উত্তৰঃ শব্দৰ তীক্ষ্ণতা চাৰিত্ৰিক বৈশিষ্ট্যৰ বাবে বন্ধুৰ মাত চিনাক্ত কৰিব পৰা যাব।




6. বিজুলী আৰু ঢেৰেকণি দুয়োটাৰ একেলগে সৃষ্টি হয়। কিন্তু বিজুলী দৃশ্যমান হোৱাৰ কেইচেকেণ্ডমানৰ পিছতহে ঢেৰকণি শুনা যায়, কিয় ?


উত্তৰঃ বিজুলীৰ পোহৰ দৃশ্যমান হোৱাৰ কিছুসময়ৰ পিছতহে ঢেৰকণিৰ শব্দ শুনা যায় কাৰণ শব্দৰ দ্ৰুতি (বেগ) পোহৰৰ দ্ৰুতিকৈ (বেগতকৈ) কম।

9. শব্দৰ উৎস এটাৰ কম্পাংক 100 Hz। ই এক মিনিটত কিমানটা কম্পন সম্পূর্ণ কৰিব?


উত্তৰ :-


দিয়া আছে,

কম্পনাংক, ৵ = 100 Hz

সময়, t = 1 min = 60s

কম্পনৰ সংখ্যা = 100 × 60

= 6000 টা


∴ শব্দৰ উৎস এটাৰ কম্পাংক 100 Hz হ’লে ই এক মিনিটত 6000টা কম্পন সম্পূর্ণ কৰিব ৷


10. পোহৰে মানি চলা প্রতিফলনৰ সূত্ৰকেইটা শব্দই মানেনে? ব্যাখ্যা কৰা।


উত্তৰ :- হয়, পোহৰে মানি চলা প্রতিফলনৰ সূত্ৰকেইটা শব্দই মানে ৷ পোহৰৰ দৰে শব্দৰো আপতন আৰু প্ৰতিফলনৰ দিশ দুটাই আপতন বিন্দুত পৃষ্ঠৰ আভিলম্বৰ সৈতে সমান সমান কোণ উৎপন্ন কৰে আৰু সিহঁত একেখন সমতলতে থাকে ৷

10. পোহৰে মানি চলা প্ৰতিফলনৰ সূত্ৰকেইটা শব্দই মানেনে ? ব্যাখ্যা কৰা।


উত্তৰঃ প্ৰতিফলনৰ সূত্ৰ মানি চলে। শব্দৰ প্ৰতিফলনৰ সূত্ৰ অনুসৰি আপতিত আৰু প্ৰতিফলিত শব্দৰ দিশ দুটাই আপতন বিন্দুত প্ৰতিফলন পৃষ্ঠৰ সাপেক্ষে টনা অভিলম্বৰ লগত সমান সমান কোণ উৎপন্ন কৰে আৰু এই তিনিওটা একেখন সমতলত থাকে।


12. শব্দ তৰংগৰ প্ৰতিফলনৰ দুটা ব্যৱহাৰিক প্ৰয়োগ লিখা।


উত্তৰঃ শব্দ তৰংগৰ প্ৰতিফলনৰ দুটা ব্যৱহাৰিক প্ৰয়োগ হল-


১। ধ্বনিবৰ্দ্ধক বা মেগাফ’ল, হৰ্ন আদিৰ ব্যৱহাৰ। এই যন্ত্ৰসমূহত নলী এটাৰ মূৰত সংলঘ্ন শংকু আকৃতিৰ মুখত তৰংগৰ পুনঃ পুনঃ প্ৰতিফলনে শব্দ তৰংগৰ অধিকাংশ উৎসৰ পৰা শ্ৰোতাৰ দিশত সঞ্চালিত কৰে।


২। ষ্টেথ'স্কপৰ ব্যৱহাৰ। চিকিৎসকয়ে ষ্টেথ'স্কপৰ সহায়ত ৰোগী হৃদস্পন্দন পুণ: পুণ: প্ৰতিফলনৰ যোগেদি শুনে।

14. শব্দ তৰংগ এটা 339 ms–1 দ্ৰুতিৰে সঞ্চালিত হৈছে। যদি ইয়াৰ তৰংগ দৈর্ঘ্য 1.5 cm, তেন্তে তৰংগটোৰ কম্পনাংক কিমান? ই শ্রাব্য হ‘বনে?


উত্তৰ :-


দিয়া আছে,

শব্দ তৰংগৰ দ্ৰুতি, v = 339 ms-1

তৰংগ দৈৰ্ঘ্য, ⋋ = 1.5 cm = 1.5/100 = 0.015m

তৰংগটোৰ কম্পনাংক, ৵ = ?

আমি জানো যে,

দ্ৰুতি(v) = তৰংগ দৈৰ্ঘ্য(⋋) × কম্পনাংক(৵)

⇒ ৵ = v/⋋

⇒ ৵ = 339/ 0.015

⇒ ৵ = 22600 Hz


যিহেতু মানুহৰ শ্ৰাব্য সীমাৰ প্ৰসাৰ প্ৰায় ২০ হাৰ্জৰ পৰা ২০,০০০ হাৰ্জ সেয়েহে উক্ত কম্পনাংক শ্ৰাব্য নহয় ৷

15. অনুৰণন কাক বোলে? ইয়াক কেনেকৈ কমাব পাৰি?


উত্তৰঃ শব্দৰ নিৰ্বন্ধ ঘটোৱা পুনঃ পুনঃ প্ৰতিফলনকে অনুৰণ বুলি কোৱা হয়।

 অনুৰণন কমাবৰ বাবে পেক্ষাগৃহৰ বেৰ আৰু মূধচ শব্দ শোষণকাৰী পদাৰ্থ যেনে আহঁযুক্ত প্ৰচাপিত ব’ড খহটা প্লাষ্টাৰ বা ডাঠ পৰ্দাৰে আৱৰা হয়। তদুপৰি শব্দ শোষণ কৰিব পৰা পদাৰ্থৰে বহা আসনবোৰ সজ্জিত কৰা হয়।



16. শব্দৰ তীবতা কাক বোলে? কি কি কাৰকৰ ওপৰত ই নিৰ্ভৰশীল ?

উত্তৰঃ শব্দৰ প্ৰাবল্যৰ প্ৰতি মানুহৰ কাণৰ জৈৱিক সহাঁৰিয়েই হল শব্দৰ তীব্ৰতা। ই মূলত বিস্তাৰৰ দ্বাৰা নিৰ্ণয় হয়। ই কম্পিত বস্তুৰ বিস্তাৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল । 


17. চিকাৰ ধৰিবলৈ বাদুলিয়ে অতিশব্দৰ ব্যৱহাৰ কি দৰে কৰে ?

উত্তৰঃ বাদুলিয়ে অতিশাব্দিক তৰংগ প্ৰেৰণ কৰি আৰু তাৰ প্ৰতিফলন ধৰা পেলাই চিকাৰ বিচাৰে। বাদুলীৰ অতি তাক্ষ্ণ চেঁ-চেঁয়ানিবোৰ প্ৰতিবন্ধক বা চিকাৰৰ পৰা প্ৰতিফলিত হৈ বাদুলীৰ কাণলৈ উভতি আহে। প্ৰতিফলিত তৰংগৰ প্ৰকৃতিৰ পৰা বাদুলিয়ে প্ৰতিবন্ধকৰ অৱস্থান আৰু প্ৰকাৰৰ উমান পায়।


18. পৰিস্কাৰ (Cleaning) কৰিবলৈ অতিশব্দৰ ব্যৱহাৰ কি দৰে হয় ?

উত্তৰঃ এই ক্ষেত্ৰত পৰিস্কাৰ কৰিব লগীয়া বস্তুবোৰ এটা পৰিস্কাৰ কৰিব লগীয় বস্তুবোৰ এটা পৰিস্কাৰ ৰখা হয় আৰু তাৰ পিছত দ্ৰৱৰ মাজেৰে অতিশব্দ প্ৰেৰণ কৰা হয়। উচ্চ কম্পনাংকৰ খুন্দাত ধুলি মাকতি তেলেতীয়া পদাৰ্থ আৰু মলবোৰ এৰাই আহে আৰু দ্ৰৱৰ তলিত জমা হয়। এই প্ৰক্ৰিয়াত বস্তুবোৰ সম্পূৰ্ণ পৰিস্কাৰ হয়।


19. চনাৰৰ কাৰ্যনীতি আৰু প্ৰয়োগ ব্যাখ্যা কৰা।

উত্তৰঃ চনাৰ শব্দই শাব্দিক দিক নিৰ্ণয় আৰু জৰীপ বুজায়।

 এই যন্ত্ৰৰে পানীৰ তলৰ বস্তুৰ দূৰত্ব, দিশ আৰু দ্ৰুতি নিৰ্ণয় কৰা হয়। চনাৰত এটা প্ৰেৰক যন্ত্ৰ আৰু এটা গ্ৰাহক যন্ত্ৰ থাকে। এই দুটা নাও বা জাহাজৰ তলিত লগোৱা থাকে। প্ৰেৰক যন্ত্ৰই অতিশাব্দিক তৰংগ উৎপন্ন কৰে আৰু প্ৰেৰণ কৰে। এই তৰংগবোৰ পানীৰ মাজেৰে সঞ্চালিত হয় আৰু সমুদ্ৰতলিত থকা বস্তুত প্ৰতিফলিত হৈ উভতি আহে আৰু গ্ৰাহক যন্ত্ৰত ধৰা পৰে। গ্ৰাহক যন্ত্ৰই উভতি অহা অতিশাব্দিক তৰংগবোৰ বৈদ্যুতিক সংকেতলৈ ৰূপান্তৰ কৰে। তাৰ পৰৱৰ্তী পযায়ত এই সংকেটবোৰৰ যথোপযুক্ত বিশ্লেষণ সম্পন্ন হয় ।

 চনাৰৰ ব্যৱহাৰেৰে সমুদ্ৰতলিত থকা বস্তুৰ দূৰত্ব নিৰ্ণয় কৰিব পাৰি।


21. অতিশব্দ ব্যৱহাৰ কৰি ধাতুৰ কুণ্ডা এটাৰ বিসংগতি কেনেকৈ ধৰা পোলোৱা হয় ব্যাখ্যা কৰা।


উত্তৰঃ ধাতুৰ টুকুৰাৰ ফাট আৰু চ্যুতি ধৰা পেলাবলৈ অতিশব্দ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ধাতুৰ কুণ্ডাৰ মাজেৰে অতিশব্দ প্ৰেৰণ কৰা হয় আৰু সম্প্ৰেৰিত তৰংগবোৰক সংসূচকত ধৰা পেলোৱা হয়। ধাতুৰ কুণ্ডাৰ অন্তৰ্ভাগৰ অতি ক্ষুদ্ৰ বিসংগতিয়েও অতিশব্দক প্ৰতিফলিত কৰি চ্যুতি বা বিসংগতিৰ উপস্থিতি নিৰ্ণয় কৰে।

22. মানুহৰ কাণৰ কাৰ্য পদ্ধতি ব্যাখ্যা কৰা।


উত্তৰঃ কাণৰ বাহ্যিক অংশক কৰ্ণপালি বোলে। ই চৌপাশৰ শব্দবোৰ সংগ্ৰহ কৰে। সংগ্ৰহীত শব্দবোৰ শ্ৰৱন নলীৰে সঞ্চালিত হয়। শ্ৰৱন নলীৰ শেষ প্ৰান্তত পাতল পৰ্দা এখন থাকে। ইয়াকে কৰ্ণপটহীয় পৰ্দা বা কাণমাদল বোলে। মাধ্যমত ঘনীভৱন কাণমণ্ডলত উপনীত হ’লে পৰ্দাৰ বৰ্হিভাগত চাপৰ বৃদ্ধি হয় আৰু কাণমাদলক ভিতৰলৈ ঠেলে। এনেদৰে মাধ্যমৰ তনূভৱনে স্পৰ্শ কৰিলে কাণমাদল বাহিৰলৈ ওলাই আহে। এইদৰে কাণমাদলত কম্পনৰ সৃষ্টি হয়। এই কম্পনক মধ্যকৰ্ণত থকা তিনিডাল হাড়ে কেবাগুণে সহবৰ্দ্ধিত কৰে। শব্দৰ পষা উদ্ভিত সংবৰ্দ্ধিত চাপৰ পৰিৱৰ্তনক মধ্যকৰ্ণই অন্তঃ কৰ্ণলৈ প্ৰেৰণ কৰে। অন্তঃ কৰ্ণত বায়ুচাপৰ পৰিবৰ্তনক কৰ্ণাবৰ্তই বৈদ্যুতিক সংকেতলৈ ৰূপান্তৰ কৰে শ্ৰৱন স্নায়ুৰ দ্বাৰা বৈদ্যুতিক সংকেটবোৰ মগজু পায়গৈ আৰু মগজুৱে এইবোৰক শব্দ বুলি তাৎপৰ্যোদ্ধাৰ কৰে। 

ADRE GRADE 4

Grade IV Level ADRE Question Answer 1.  Who is the first athlete from Assam to win a medal in the Summer Olympics ?  (A) Hima Das (B) Lovlin...